Praktisch : FAQ
Je kan je vinden in de visie van Co-teaching voor Inclusie. Voor de concrete opstart heb je echter nog enkele praktische vragen: welk klas kies ik, wie van mijn team is hierbij betrokken, zijn de ruimtes op onze school wel toegankelijk genoeg voor co-teaching...? Hieronder vind je de meest gestelde vragen én antwoorden.
Moet er een "klik" zijn tussen de leerkrachten die zullen co-teachen voor inclusie?
Soms leeft de veronderstelling dat je als leerkrachten elkaars beste vrienden moet zijn om te kunnen co-teachen. Dat hoeft zeker niet het geval te zijn. Attitudes zoals authenticiteit, openheid, vertrouwen, veiligheid, respect en flexibiliteit zijn van groot belang voor het welslagen van co-teaching. Echter, deze attitudes veronderstellen we als een onderdeel van een professionele basishouding als leerkracht. In feite zou elke leerkracht open moeten durven en kunnen staan voor co-teaching. Toch kan deze checklist een handig middel zijn om af te toetsen of een leerkracht openstaat voor co-teaching.
welke klas kies je het beste om co-teaching voor inclusie te starten?
In de nationale literatuur wordt vaak in beperkende zin op inclusief onderwijs gefocust: inclusief onderwijs draait om leerlingen met zorgbehoeftes. In de internationale literatuur valt inclusief onderwijs meer samen met diversiteit, en dat is ook de visie van Co-teaching voor Inclusie. We focussen niet alleen op leerlingen met zorgbehoeftes, ons doel is inclusief onderwijs in de brede zin: iedere leerling is welkom op een gewone school. Maar het gaat om meer dan dat: leren gebeurt in de natuurlijke omgeving en er is ook een evenwicht tussen het schoolse leren en het sociaal-emotioneel leren. School wordt hierbij ook gezien als een plaats waar kinderen gestimuleerd worden om te leren en om samen te participeren als gelijkwaardige burgers. Het gaat ook over een permanent proces en een blijvend samen zoeken hoe dit kan gerealiseerd worden. Inclusie is geen eindproduct, maar een weg die samen wordt bewandeld.
Co-teaching voor Inclusie kan met andere woorden een meerwaarde bieden in iédere klas. Uiteraard kan je kiezen om Co-teaching voor Inclusie op te starten in die klas waar de ondersteuningsnood het hoogst is. Daarnaast kan je vertrekken van de beginsituatie van de school op het vlak van co-teaching: zijn er al collega's die structureel samenwerken? Welke momenten lenen zich het beste tot klasdoorbrekend werken?
Co-teaching voor Inclusie kan met andere woorden een meerwaarde bieden in iédere klas. Uiteraard kan je kiezen om Co-teaching voor Inclusie op te starten in die klas waar de ondersteuningsnood het hoogst is. Daarnaast kan je vertrekken van de beginsituatie van de school op het vlak van co-teaching: zijn er al collega's die structureel samenwerken? Welke momenten lenen zich het beste tot klasdoorbrekend werken?
wie van het team is betrokken bij de co-teaching voor inclusie?
Het verhaal van Co-teaching voor Inclusie is een samen-verhaal. Wanneer je op je school Co-teaching voor Inclusie wil realiseren, zijn de uiteindelijke co-teachers uiteraard de sleutelfiguren. Toch is het belangrijk dat het hele team betrokken wordt. Is iedereen op de hoogte van de visie van Co-teaching voor inclusie? Welke raakpunten zijn er met het pedagogisch project van de school, met het beleid op andere domeinen van de schoolwerking (op het vlak van zorg bv.)? Welke gevolgen heeft de keuze voor het personeelsbeleid en het lestijdenpakket?
Het is belangrijk dat het team zich betrokken voelt bij de uitvoering van de Co-teaching voor Inclusie, en achter de visie én de praktische uitwerking staat, ook als nog niet iedereen zelf als co-teacher aan de slag gaat. Een open communicatie is dus heel belangrijk.
Ook communicatie naar partners "buiten" de school is essentieel: wat verwachten ouders, de maatschappij, externen? Maak argumenten voor de keuze van Co-teaching voor Inclusie voldoende duidelijk, ook naar hen.
In de literatuur spreekt men ook van een "community of practice": een groep van mensen die voor leerlingen met zorgbehoeftes dezelfde doelen delen, en deze doelen in interactie nastreven, elkaar aanvullend vanuit hun eigen expertise. Leden van zo'n professionele leergemeenschap beklemtonen de volgende elementen:
- alle leden hebben een open houding;
- alle leden hechten belang aan een veilig groepsklimaat, iedereen mag en kan van elkaar leren;
- alle leden hebben een gelijkwaardige input;
- de interactie tussen de leden voelt natuurlijk aan;
- alle leden streven naar een succesvolle inclusie van de leerling met een zorgbehoefte in de school.
In professionele leergemeenschappen ontstaat kennis die als praktisch en flexibel (gemakkelijk aanpasbaar) wordt ervaren, waar de leden zich in herkennen. Het gaat niet om ideeën die van bovenaf worden opgelegd. Scholen die Co-teaching voor Inclusie willen implementeren, kunnen ernaar streven zo'n professionele leergemeenschap te worden.
Deze checklist kan jouw schoolteam helpen om te bepalen of jullie klaar zijn om Co-teaching voor Inclusie te starten.
wat zijn de voor- en nadelen van co-teaching?
Kotahi te kohao, o te ngira, e kahuna ai, te miro ma, te miro pango, te miro whero
De naald heeft slechts één oog, waar de witte draad, de zwarte draad en de rode draad doorheen gaan
In zijn bekende werk "Wat écht werkt" (2015) bespreekt David Mitchell 27 onderwijsstrategieën waarvan uit onderzoek is gebleken dat ze echt en effectief werken. Eén ervan is gezamenlijk lesgeven of co-teaching. Hij citeert hier een koning van de Maori's uit Nieuw-Zeeland: een groot deel van onze kennis is sociaal geconstrueerd. We leren dus van anderen in onze directe omgeving. Dit staat meteen centraal bij de voordelen van co-teaching:
1. Er kan synergie uit ontstaan; dat wil zeggen dat het geheel groter is dan de som der delen.
2. Mogelijk biedt het jou gelegenheden om nieuwe manieren te leren om belemmeringen voor het leren weg te nemen, en voor collega's om van jou te leren. Daardoor vermindert het professionele isolement dat in het onderwijs nogal eens voorkomt.
3. Het zou de coördinatie van voorzieningen voor leerlingen met speciale onderwijsbehoeften kunnen verbeteren. Een van de dingen die ouders vaak frustrerend vinden, is het doolhof aan voorzieningen en de veelheid aan personen met wie ze te maken hebben.
Mitchell vat daarnaast ook de belangrijkste risico's samen die een succesvolle implementatie kunnen bedreigen:
1. Er is te weinig tijd om te overleggen.
2. Er zijn moeilijkheden in de communicatie tussen verschillende disciplines en in het zich aanpassen aan andere opvattingen en persoonlijkheden.
3. Duidelijke doelstellingen van de samenwerking ontbreken.
4. Actieve steun van de schoolleiding ontbreekt.
5. Opleiding of training ontbreekt.
Het verhaal van co-teachers Joke Van Mossevelde en Chris Colman van de Sint-Jan Berchmansschool van Rupelmonde is een concrete illustratie van hoe Co-teaching voor Inclusie een succesverhaal kan zijn. Zij bevestigen de meerwaarde en valkuilen en geven enkele onontbeerlijke tips mee.
De naald heeft slechts één oog, waar de witte draad, de zwarte draad en de rode draad doorheen gaan
In zijn bekende werk "Wat écht werkt" (2015) bespreekt David Mitchell 27 onderwijsstrategieën waarvan uit onderzoek is gebleken dat ze echt en effectief werken. Eén ervan is gezamenlijk lesgeven of co-teaching. Hij citeert hier een koning van de Maori's uit Nieuw-Zeeland: een groot deel van onze kennis is sociaal geconstrueerd. We leren dus van anderen in onze directe omgeving. Dit staat meteen centraal bij de voordelen van co-teaching:
1. Er kan synergie uit ontstaan; dat wil zeggen dat het geheel groter is dan de som der delen.
2. Mogelijk biedt het jou gelegenheden om nieuwe manieren te leren om belemmeringen voor het leren weg te nemen, en voor collega's om van jou te leren. Daardoor vermindert het professionele isolement dat in het onderwijs nogal eens voorkomt.
3. Het zou de coördinatie van voorzieningen voor leerlingen met speciale onderwijsbehoeften kunnen verbeteren. Een van de dingen die ouders vaak frustrerend vinden, is het doolhof aan voorzieningen en de veelheid aan personen met wie ze te maken hebben.
Mitchell vat daarnaast ook de belangrijkste risico's samen die een succesvolle implementatie kunnen bedreigen:
1. Er is te weinig tijd om te overleggen.
2. Er zijn moeilijkheden in de communicatie tussen verschillende disciplines en in het zich aanpassen aan andere opvattingen en persoonlijkheden.
3. Duidelijke doelstellingen van de samenwerking ontbreken.
4. Actieve steun van de schoolleiding ontbreekt.
5. Opleiding of training ontbreekt.
Het verhaal van co-teachers Joke Van Mossevelde en Chris Colman van de Sint-Jan Berchmansschool van Rupelmonde is een concrete illustratie van hoe Co-teaching voor Inclusie een succesverhaal kan zijn. Zij bevestigen de meerwaarde en valkuilen en geven enkele onontbeerlijke tips mee.
waarmee moet je rekening houden als je gaat co-teachen voor inclusie?
Mitchell stelt in "Wat écht werkt" (2015) de volgende 15 belangrijke principes waarmee je rekening moet houden als je gezamenlijk gaat lesgeven. Het 11e voorziet een duidelijk actieve rol voor de leiding van de school.
1. Stel duidelijke gemeenschappelijke doelen vast voor de samenwerking.
2. Omschrijf de verschillende rollen van de betrokkenen goed, evenals wie verantwoordelijk is voor wat, maar aanvaard de gezamenlijke verantwoordelijkheid voor de besluiten en de uitkomsten.
3. Kies een probleemoplossende benadering, maar houd er rekening mee dat alle betrokkenen zich het probleem aantrekken en aan de oplossing werken.
4. Schep een sfeer van vertrouwen en wederzijds respect voor ieders expertise.
5. Wees bereid om van anderen te leren.
6. Probeer overeenstemming te bereiken bij de besluitvorming.
7. Vraag en geef directe, objectieve feedback op een niet-bedreigende en niet-oordelende manier.
8. Gun anderen de eer voor hun ideeën en prestaties.
9. Ontwikkel procedures voor het oplossen van conflicten en behandel de processen die eruit voortkomen zorgvuldig. Beter is nog om conflicten te voorkomen. Dit wil niet zeggen dat onenigheid altijd zou moeten worden vermeden.
10. Bespreek de voortgang van de samenwerking regelmatig met elkaar.
11. Steun als schoolleiding de co-teachers actief.
12. Maak tijd vrij voor regelmatige, adequate, gezamenlijke planning.
13. Creëer overeenstemming over de doelen en structuren van de les, waaronder de onderwijsstrategie en beoordelingsmethoden.
14. Creëer overeenstemming over de procedures voor het omgaan met storend gedrag of verminderde taakgerichtheid van leerlingen.
15. Communiceer duidelijk met de ouders over de vorm van samen lesgeven.
1. Stel duidelijke gemeenschappelijke doelen vast voor de samenwerking.
2. Omschrijf de verschillende rollen van de betrokkenen goed, evenals wie verantwoordelijk is voor wat, maar aanvaard de gezamenlijke verantwoordelijkheid voor de besluiten en de uitkomsten.
3. Kies een probleemoplossende benadering, maar houd er rekening mee dat alle betrokkenen zich het probleem aantrekken en aan de oplossing werken.
4. Schep een sfeer van vertrouwen en wederzijds respect voor ieders expertise.
5. Wees bereid om van anderen te leren.
6. Probeer overeenstemming te bereiken bij de besluitvorming.
7. Vraag en geef directe, objectieve feedback op een niet-bedreigende en niet-oordelende manier.
8. Gun anderen de eer voor hun ideeën en prestaties.
9. Ontwikkel procedures voor het oplossen van conflicten en behandel de processen die eruit voortkomen zorgvuldig. Beter is nog om conflicten te voorkomen. Dit wil niet zeggen dat onenigheid altijd zou moeten worden vermeden.
10. Bespreek de voortgang van de samenwerking regelmatig met elkaar.
11. Steun als schoolleiding de co-teachers actief.
12. Maak tijd vrij voor regelmatige, adequate, gezamenlijke planning.
13. Creëer overeenstemming over de doelen en structuren van de les, waaronder de onderwijsstrategie en beoordelingsmethoden.
14. Creëer overeenstemming over de procedures voor het omgaan met storend gedrag of verminderde taakgerichtheid van leerlingen.
15. Communiceer duidelijk met de ouders over de vorm van samen lesgeven.
heeft de beschikbare infrastructuur op school een invloed op de mogelijkheden van co-teaching?
Heb je loftklassen nodig om te kunnen co-teachen? Loftklassen zijn klassen waar een grote groep leerlingen van dezelfde leeftijd samenzit. Ze worden zo genoemd omdat er meestal een muur wordt opengebroken om een grote, open ruimte te bekomen. Het zijn administratief twee leerlingengroepen, maar in de praktijk is er slechts 1. Het gevolg is dat 2 leerkrachten samen voor een klas van een 40-tal leerlingen staan. Deze loftklassen zijn meestal ingedeeld in een instructieruimte, waar de banken in klasopstelling staan, en een oefenruimte, waar je eilandjes creëert bijvoorbeeld. In loftklassen kan je tegelijk gemakkelijk frontaal lesgeven, en ook leerlingen individueel of in groepjes begeleiden tijdens het inoefenen.
Is een aangepaste infrastructuur nu een absolute must? "Nee, maar het helpt wel", zo getuigt een leerkracht van de academische opleidingsschool Ariens in Utrecht, waar de klaslokalen bv. geen deuren hebben, en uitgeven op gangen met werktafels en computers voor de leerlingen.
De boodschap is alleszins: benut de ruimtes die er zijn zo optimaal mogelijk. Wanneer je co-teaching in een klas wil invoeren, kan het handig zijn dat het betreffende klaslokaal bv. grenst aan een kleiner vergaderlokaal, aan een gang... waar je leerlingen ook dynamisch aan het werk kan zetten.
Staat er een limiet op het aantal leerlingen dat tezamen les kan krijgen? Sommige scholen komen terug van lesgeven aan groepen groter dan 50, andere niet. Dat blijft een contextgebonden gegeven.
Is een aangepaste infrastructuur nu een absolute must? "Nee, maar het helpt wel", zo getuigt een leerkracht van de academische opleidingsschool Ariens in Utrecht, waar de klaslokalen bv. geen deuren hebben, en uitgeven op gangen met werktafels en computers voor de leerlingen.
De boodschap is alleszins: benut de ruimtes die er zijn zo optimaal mogelijk. Wanneer je co-teaching in een klas wil invoeren, kan het handig zijn dat het betreffende klaslokaal bv. grenst aan een kleiner vergaderlokaal, aan een gang... waar je leerlingen ook dynamisch aan het werk kan zetten.
Staat er een limiet op het aantal leerlingen dat tezamen les kan krijgen? Sommige scholen komen terug van lesgeven aan groepen groter dan 50, andere niet. Dat blijft een contextgebonden gegeven.
hoeveel tijd vraagt het om co-teaching voor inclusie voor te bereiden én te realiseren?
Misschien kunnen jarenlange parallelleerkrachten, die het gewend zijn om samen te werken en elkaar feedback te geven, die elkaars kwaliteiten kennen, die samen sowieso al lessen voorbereiden en bijsturen... meteen als Co-teachers voor Inclusie aan de slag. Meestal echter is een aanloopperiode aangewezen vooraleer twee leerkrachten daadwerkelijk gezamenlijk voor de klas gaan staan. Immers, er zijn heel wat principes om mee rekening te houden wanneer je gaat Co-teachen voor Inclusie (zie de vraag "Waarmee moet je rekening houden als je gaat Co-teachen voor Inclusie?"). Zoals blijkt uit het materiaal op deze website, is bij Co-teaching voor Inclusie de schoolleiding en (een deel van) het team betrokken; co-teachers dienen doelstellingen en verwachtingen af te stemmen; ze verdiepen zich in de kaders van inclusieve lerarencompetenties; ze communiceren over de co-teaching met leerlingen en ouders... Het is duidelijk dat een dergelijk proces voorbereidingstijd vraagt. Hoe veel precies, dat hangt uiteraard af van context tot context.
Wanneer twee leerkrachten gezamenlijk voor de klas staan, zijn samen lessen voorbereiden, en erover reflecteren, leerdoelen formuleren en actieplannen opstellen (al dan niet samen met de zorgcoördinator van de school) belangrijke deeltaken. Zoals Mitchell aangeeft in "Wat écht werkt" (2015), is het belangrijk dat je als schoolleiding ook deze taken actief ondersteunt. De leerkrachten tijd en ruimte geven voor deze overlegmomenten, is zeker een meerwaarde. Veel van deze overlegmomenten creëren co-teachers na verloop van tijd echter vooral spontaan: korte vrije momentjes doorheen de dag plukken ze om doelen, werkvormen ... meteen bij te sturen.
Wanneer twee leerkrachten gezamenlijk voor de klas staan, zijn samen lessen voorbereiden, en erover reflecteren, leerdoelen formuleren en actieplannen opstellen (al dan niet samen met de zorgcoördinator van de school) belangrijke deeltaken. Zoals Mitchell aangeeft in "Wat écht werkt" (2015), is het belangrijk dat je als schoolleiding ook deze taken actief ondersteunt. De leerkrachten tijd en ruimte geven voor deze overlegmomenten, is zeker een meerwaarde. Veel van deze overlegmomenten creëren co-teachers na verloop van tijd echter vooral spontaan: korte vrije momentjes doorheen de dag plukken ze om doelen, werkvormen ... meteen bij te sturen.